دانلود رایگان مقاله:

در جست و جوی ویژگی های پایداری در معماری خانه های سنتی شیراز

چکیده :

در معماری پایدار شاهد هستیم که بنا به عنوان بخشی از پیکره محیط مجاور و طبیعت پیرامونش، نه تنها سبب هدر رفتن انرژی نمی شود، انواع آلودگی های محیطی را ایجاد نمی نماید و بر سلامت انسان تأثیر منفی نمی گذارد بلکه با صرفه جویی و مصرف بهینه انرژی، برخورداری از مصالح همساز با اقلیم و قرار گرفتن در چرخه ی زیست بوم، در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار حرکت می کند. اينمقالهدرپيدركاصولوارزشهايتكرارپذيرحاكمبرمعماريخانههايسنتی شیرازبهعنوان يكمعماريپايداراستواستخراجويژگيهايقابلتكرارآندرراستايدستيابيبهاهدافمعماري پايدار،ازاهدافآنبهشمارمي رود. روش این پژوهش، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی است و رویکردی توصیفی دارد. برای دستیابی به اهداف مورد نظر، تعدادی ار خانه های سنتی شیراز که متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بودند، به دلیل تشابه کالبدی و ارزش های معماری پایدار در آن ها مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی با در نظر گرفتن سه جنبه پایداری محیطی، پایداری فرهنگی و پایداری اقتصادی که سه جنبه اصلی معماری پایدارند، صورت پذیرفت. به امید آنکه بازخوانی اصول پایداری استفاده شده در معماری سنتی بتواند منجر به ارتقای کیفیت معماری معاصر ایران شود.

کلمات کلیدی :مفهوم پایداری ، معماری سنتی ، طراحی محیطی ، طراحی فرهنگی ، طراحی اقتصادی

1. مقدمه

چگونگی برخورد با طبیعت و معماری در آن، واکنشی است که هر انسانی در نقاط مختلف کره زمین داشته و خواهد داشت و معماری باقی مانده از دوران گذشته نشان دهنده فائق آمدن او به صورت کامل یا ناقص بر عواملی همچون مسائل اقلیمی، آب و هوا و ...می باشد. از اینجاست که ما شاهد معماری بومی گوناگونی در کشورهای مختلف جهان همخوان با اقلیم و فرهنگ می باشیم که ویژگی های خاص منطقه خود را نشان می دهند. معماری بومی ایران، سابقه ای کهن دارد. در هر گوشه از آن، بناهایی با معماری های متفاوت به چشم می خورد که در عین حال اشتراکاتی با هم دارند، این ویژگی، آنها را نیازمند بررسی کرده است.اما آنچه فرهنگ معماری گذشته به صورت یک سنت در خود داشته است امروزه تنها به صورت پیکری بی جان پیش روی ماست، از این رو جوامع امروز، در پی کشف و استفاده از ارزش های گذشته، ناگزیر به جست وجو و کنکاش در شناخت ارزش های نا آشنا و فراموش شده در خود است.

توسعه پایدار که از دهه 1990 بر آن تاَکید شد جنبه ای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسل های آینده است.دغدغه اصلی معماری پایدار، مربوط به مسئله محیط زیست است و از تمامی گرایش هایی که به مسئله تقلیل از مصالح و انرژی توجه کرده اند بهره می گیرد و هدف اصلی آن طراحی ساختمان های پایدار، کاهش آسیب بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است.

اهداف پروژه : "هر سرزمینی یک روح، یک تفکر، یک فرهنگ، یک معماری دارد که قابل تداوم است و باید تداوم پیدا کند.(میرمیران،1374)

پایداری مفهومی است که بیشتر به عنوان اندازه ی ارزش یک روش به کار برده می شود و فرآیندی قابل تکرار است.با این نگرش، درک اصول و ارزش های تکرارپذیر معماری بومی، بسیار با ارزش می باشد.مسلماّ معماری سنتی پاسخگوی نیازهای زمان خویش بوده و تکرار آن امری بیهوده است. این مقاله در پی درک اصول و ارزش های تکرارپذیر حاکم بر معماری پایدار است که استخراج ویژگی های قابل تکرار آن در راستای دستیابی به اهداف معماری پایدار، از اهداف آن به شمار می رود.

پایداری بسیاری از بناهای سنتی شیراز، از لحاظ فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و محیطی یکی از ارزش هایی است که قابلیت تعمیم در معماری امروز خانه ها را نیز دارد. این مقاله با در نظر گرفتن خانه های سنتی شیراز به عنوان مصداقی از معماری پایدار، درصدد رسیدن به دو مسئله است: 1) بررسی الگوهای پایداری معماری خانه های سنتی شیراز. 2) شناخت اصول و ارزش های تکرارپذیر حاکم بر معماری خانه های سنتی شیراز برای استفاده و تعمیم این اصول در معماری معاصر ایران

نتیجه‌گیری:

به منظور دستيابي به ارزش هاي قابل تكرار در معماري بومي، تعدادي از خانه هاي سنتي شیراز به عنوان مصداقي از معماري پايدار مورد بررسي قرار گرفتند. بناهاي مورد بررسي پايدارند ؛ زيرا نيازهاي خود را نسبت به آب و انرژي در سايت خود تأمين مي كنند و نه تنها با سايت و اقليم خود سازگارند، بلكه خود را در تغييرات محيط سهي مي دانند. بدون آلودگي كار مي كنند و هيچ نوع ضايعاتي را كه براي نوع ديگري از فرآيندهاي ساختماني مفيد نباشد و يا به طور مستقيم در محيط زيست قابل مصرف نباشد ، توليد نمي كنند و باعث ارتقاي كيفيت هاي محيطي نيز مي گردند. در استخراج ارزش هايي كه مي بايست در شكل گيري معماري مورد توجه قرار گيرند، توجه به ارزش هاي تكرار شدني معماري سنتي بسيار با اهميت است. تأثير اين ارزش ها در هر سه زمينة پايداري محيطي، فرهنگي - اجتماعي و اقتصادي، قابل بررسي است. در اين مقاله خانه هاي سنتي شیراز از سه بعد محيطي، فرهنگي و اقتصادي مورد واكاويقرار گرفتند و ارزش هاي حاكم بر آن ها كه پاسخگوي نيازهاي دوران خود بود استخراج شد. نكتة اساسي در فهم كاربردي بودن ارزش هاي استخراج شدة معماري سنتي مي باشد. بازخوانی اصول پایداری استفاده شده در معماری سنتی می تواند منجر به ارتقای کیفیت معماری معاصر ایران شود.

البته جامعه معماری، قدرت تکنولوژی را در حل مشکلات انسان نادیده گرفته است ولی معماری پایدار دو هدف (تکنولوژی و اهداف انسانی) را در کنار هم آورده و به ایجاد رابطه های انسانی، اعتبار معنوی بخشیده است. در نتیجه می توان گفت ساختمان پایدار علاوه بر، برآوردن نیازهای جسمی انسان ها، نیازهای روحی آنها را نیز مرتفع می سازد و در واقع نظام هایی هستند که توسعه پایدار را در سطح جامعه بر اساس سلامت بشر، بهره وری و رفاه، بیان می کنند.